Jak wynika z badań przeprowadzonych na zlecenie Ministerstwa Sprawiedliwości, nawet 3 miliony Polaków mogło paść ofiarą stalkingu. Coraz częściej stalking przenosi się do Internetu, a stalkerzy nękają swoje ofiary za pośrednictwem portali społecznościowych, poczty internetowej czy telefonów. Ważna jest świadomość czym właściwie jest zjawisko stalkingu i jak się przed nim bronić.

Nazywam się Paula Miszczak i jako adwokat w swojej pracy zawodowej zajmuję się sprawami z zakresu prawa karnego. Zapraszam Cię do lektury wpisu.

Czym jest stalking?

Pojęcie to zostało zaczerpnięte z języka angielskiego. W literaturze prawniczej zjawisko stalkingu jest określane m.in. jako osaczanie, nękanie, prześladowanie, przemoc emocjonalna, uporczywe nękanie. Podkreśla się, że stalking może przybierać rozmaite formy powtarzających się wbrew woli adresata zachowań jak np. śledzenie, obserwowanie, podglądanie, robienie zdjęć, telefonowanie, wysyłanie wiadomości sms i email, wysyłanie listów, kwiatów, prezentów.

Zjawisko „uporczywego nękania” kryminalizuje art. 190 § 1 kk, § 2 tegoż artykułu dotyczy przestępstwa podszywania się pod inną osobę.

Przepis ten ma na celu ochronę prawa jednostki do życia w poczuciu bezpieczeństwa, jej wolności psychicznej, czyli prawo do życia wolnego od poniżania, dręczenia czy poczucia zagrożenia.

Przez uporczywe nękanie rozumiemy takie zachowania, które skutkują udręczeniem, utrapieniem, niepokojeniem innej osoby. Ich cechą charakterystyczną jest to, że wytwarzają u pokrzywdzonego uzasadnione poczucie zagrożenia lub istotnego naruszenia jego prywatności. Chodzi tu o zachowania wielokrotne, o powtarzające się prześladowanie wyrażające się w podejmowaniu różnych naprzykrzających się czynności.

Jedną z form nękania jest wykorzystanie w tym celu Internetu lub innych środków komunikacji elektronicznej, określamy to mianem cyberstalkingu. Mogą to być np. fałszywe oskarżenia publikowane na blogach czy serwisach społecznościowych.

Głównym motywem takiego działania sprawcy w większości bywa złość, zazdrość, zdrada, rozstanie czy nieodwzajemnione uczucie. Jednak warto w tym miejscu dodać, że kwalifikacja ta może pojawić się również w kontekście spraw dotyczących przestępstw z nienawiści. Uporczywe nękanie może być umotywowane uprzedzeniami, jakimi sprawca darzy osoby które stają się celem jego działań, np. ze względu na ich pochodzenie np. żydowskie, czy kolor skóry, czy też orientację seksualną.

Co ciekawe omawiany przepis nie zawiera w swoim opisie znamienia, które by obligowało do ustalenia takiej niezawistnej motywacji, jednak przez wzgląd na swoje doświadczenie zawodowe, sądzę iż warto ją wykazać, z uwagi na to, że będzie okolicznością wpływającą na wymiar kary, mogąc prowadzić do jej obostrzenia.

Ważne jest również, że ustawodawca kryminalizuje tylko takie zachowania odpowiadające nękaniu, które mają charakter długotrwały. Zatem, aby zachowanie mogło być uznane za stalking, zachowanie sprawcy musi być uporczywe. Musi polegać na nieustannym naruszaniu prywatności innej osoby, na wzbudzaniu w niej uzasadnionego poczucia zagrożenia, poniżenia czy udręczenia. Uzasadnione poczucie zagrożenia oznacza, że zachowanie sprawcy rodzi u pokrzywdzonego przypuszczenie że może nastąpić eskalacja zamachu. Znamiona w postaci poczucia poniżenia czy udręczenia zostały wprowadzone do przepisu jedną z tzw. tarcz covidowych w marcu 2020 roku.

Co ciekawe, obok karalności uporczywego nękania w art. 190 a § 2 kk znajdziemy przestępstwo podszywania się, czyli fałszywego podawania się za inną osobę z wykorzystaniem jej wizerunku, danych osobowych, w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej. Czyn ten stanowi uzupełnienie zjawiska stalkingu.

Co grozi sprawcy stalkingu?

Karą przewidzianą przez ustawodawcę jest w przypadku przestępstwa uporczywego nękania, czy podszywania się pod inną osobę, kara pozbawienia wolności w wymiarze od 6 miesięcy do 8 lat. Ściganie takiego przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego, o czym należy pamiętać podczas składania zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa. Kodeks przewidział również typ kwalifikowany, zagrożony surowszą karą, czyli jeżeli następstwem wspomnianych wcześniej czynów jest targnięcie się pokrzywdzonego na swoje życie, wówczas taki sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do lat 12.

Co może zrobić ofiara stalkingu?

Z prawniczego punktu widzenia ważne aby taka osoba zabezpieczyła wszelkie dowody, wiadomości, maile czy nagrania i udała się na policję czy do prokuratury aby złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa. Nie wolno bagatelizować zachowań wypełniających znamiona stalkingu, bo mogą one mieć naprawdę tragiczne skutki dla pokrzywdzonego. Dodatkowo proponowałabym poinformowanie osób bliskich dla ofiary stalkingu, warto uprzedzić takie osoby i poprosić że w sytuacji gdyby stalker nawiązał z nimi kontakt, żeby mu nie odpowiadały. Warto również skorzystać z grup wsparcia, na przykład z pomocy fundacji Można Inaczej czy też ministerialnej infolinii tak zwanego numeru s.o.s. linia pomocy pokrzywdzonym.

Ważne jest również wsparcie specjalistów. Jest to trudna sytuacja dla pokrzywdzonego, często towarzyszy takiej osobie poczucie bezradności, poczucie zagrożenia. Dlatego tak ważne jest aby skontaktować się ze specjalistą, po pierwsze z psychologiem. Długotrwałe doświadczanie lęku i poczucia zagrożenia może wymagać pomocy terapeuty. Po drugie, z prawnikiem, który pomoże przy kontakcie z organami ścigania.

Mojej wypowiedzi dotyczącej zjawiska stalkingu posłuchasz w artykule Radia dla Ciebie:

Stalking problemem na Mazowszu. „Ważne, aby zabezpieczyć dowody”

W razie pytań, pozostaje do Państwa dyspozycji. 

Adwokat Paula Miszczak